UNESCO “Dünya Miras Geçici Listesindeki varlıklar arasında bulunan,11.500 yıllık Göbeklitepe’nin ortaya çıkarılması hem dünya tarihi hem de Şanlıurfa için önemli bir olay.
Göbeklitepe tarihteki en eski ve en büyük ibadet merkezi olarak biliniyor. İngiltere’de bulunan Stonehenge’den 7000, Mısır piramitlerinden ise 7500 yıl daha eski.
GÖBEKLİTEPE İLE İLGİLİ ENDİŞEM VE ÖNERİM
Şanlıurfa’da kara iklimi hüküm sürer. Yazın gündüzleri çok sıcak, geceleri serin bir olur. Göbeklitepe’deki dikili taşlar, çatı ile üstü kapatılmış olsa da gece-gündüz arasındaki ısı fakından, rüzgardan, kardan, yağmurdan, tozdan, olumsuz etkilenmez mi?
Üstü toprakla kapalı olduğundan hava şartlarından etkilenmeyerek 11.500 yıl bozulmadan günümüze gelen bu eser, etrafı açık şekilde kaç yüz veya kaç bin sene bozulmadan kalabilir? Göbeklitepe’deki dikili taşların olumsuz hava şartlarından etkilenmemesi için üstü gibi- etrafının da kapatılması uygun olmaz mı?
UNESCO “Dünya Miras Geçici Listesindeki varlıklar arasında bulunan,11.500 yıllık Göbeklitepe’nin ortaya çıkarılması hem dünya tarihi hem de Şanlıurfa için önemli bir olay. Göbeklitepe tarihteki en eski ve en büyük ibadet merkezi olarak biliniyor. İngiltere’de bulunan Stonehenge’den 7000, Mısır piramitlerinden ise 7500 yıl daha eski.
İnşa edildikten 1000 yıl sonra üstleri insanlar tarafından kapatılarak gömülen bu tapınaklar 1995 yılından sonra yeniden gün ışığına çıkarıldı. Göbeklitepe, insanlık tarihi hakkında bilinenleri, yerleşik tarih anlayışını ve bilgilerini değiştiren, dinler tarihini sorgulatan çok önemli ve Dünya çapında bir yapı.
Göbeklitepe, turizm açısından Türkiye için, özellikle de Şanlıurfa için de çok önemlidir. Gözlemlediğimiz gibi son yıllarda Şanlıurfa Turizmi Göbekli tepe üzerine kurgulanıyor. Özellikle hafta sonunda günde 2-3 bin insanın alanı ziyaret ettiği ifade ediliyor. Göbeklitepe’yi görmeye gelen binlerce turist, turizmci, otelci, esnaf binlerce kişiye ekmek kapısı oluyor.
Bu nedenle Göbeklitepe Şanlıurfa turizmi için önemli bir gelir kaynağı.
Ben de, senede birkaç kez Şanlıurfa’ya gelen misafirlerimizi Göbeklitepe’ye götürmekteyim. Son zamanlarda yol yapılması, üzerinin kapatılması, sosyal tesisi yapılması olumlu girişimler.
Fakat her gidişimde, içimi kemiren, beni endişelendiren bir soru var, bu soruyu önce Sanat Tarihçisi ve araştırmacı iki dostumla paylaştım, daha sonra da kamuoyuna mal etmek üzere sizlerle paylaşmak istedim.
Endişemin yerli veya yersiz olduğu konusunda -konun uzmanı olmadığım için- emin değilim. Konun uzmanlarının dikkatini çekmek üzere paylaşıyorum.
Endişem özetle şudur, Göbeklitepe’deki üzerinde hayvan figürü kabartmaları olan dikili taşlar (Stel) 11.500 yıl toprak altında kaldığı için günümüze ulaştı, “Şanlıurfa ilinde kara iklimi hüküm sürer. Yazlar uzun ve çok sıcak, kışlar çok soğuk geçer. Yaz ile kış, gece ile gündüz arasında ısı farkı fazladır. Senenin 25 günü sıcaklık 0°C’nin altındadır. En yüksek sıcaklık +46,5°C’dir. Senelik ısı farkı 40 derecedir. “ Göbeklitepe’de gün yüzüne çıkarılan bu yapılar gece-gündüz arasındaki ısı farkından, rüzgardan, kardan, yağmurdan, tozdan, olumsuz etkilenmez mi?
Göbeklitepe’deki dikili taşların olumsuz hava şartlarından etkilenmemesi için -üstü gibi- etrafının da kapatılması uygun olmaz mı?
Kapatılan mekânda ısı belli bir düzeyde tutularak, ısı fakının dikili taşlar üzerindeki olumsuzlukları giderilemez mi? Yoksa, ısı farkı, rüzgar ve tozun bu yapılara zarar vereceği konusundaki endişem yersiz mi? Göbeklitepe konusundaki endişemi ve önerimi konun uzmanlarına havale ediyorum.
Konu tarihi eserlerden açılmışken bir önerim de Urfa müzesi ile ilgili. Bilindiği gibi Şanlıurfa’da Balıklıgöl’e çok yakın mesafede 1993 yılında bir insan heykeli bulunmuştu. M.Ö. 9500’lü yıllara ait olduğu ifade edilen ve Dünyanın gerçek boyutta yontulmuş ilk insan heykeli olarak bilinen 180 santimetre boyundaki ‘Urfa Adamı’ heykeli,Şanlıurfa Müzesi’nde özel olarak ayrılan bir bölümde sergileniyor.
Fakat heykel ile ziyaretçiler arasında bir engel yok.
Günümüzden yaklaşık 11 bin yıl öncesine, Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’a ait eşi olmayan bu heykelin daha kapsamlı korunması amacıyla, heykelin önüne, kırılmaz bir cam konulması, ziyaretçilerin heykele ulaşımın engellenmesi uygun olur kanaatindeyim.
Abuzer Akbıyık/Araştırmacı-Yazar
