1990 Yılında kurulan Şanlıurfa’daki Devlet Türk Halk Müziği Korosunun ismi “Şanlıurfa Sıra Gecesi Müzik Topluluğu” olarak değiştirildiği basına yansıdı. İsminde “Devlet”, ”Türk”, Halk Müziği” kelimeleri çıkarıldı. Bu isim değişikliğinin uygun olmadığı kanaatindeyim. Bu konudaki görüş ve düşüncelerimi yazmak istedim.
Pek çok Urfalı gibi ben de babamın sıra gecelerine katılarak büyüdüm, lise çağlarında sıra gezmeye başladım. Yaklaşık 25 sene sıra başkanlığı yaptım. Araştırma ve gözlemlerime dayanarak Sıra gecesi en kapsamlı kitap çalışmasını yaptım. 421 sayfalık “Şanlıurfa Sıra Gecesi” kitabını 2006 yılında yayınladım. Sıra gecesi ile ilgili UNESCO nezdinde yapılan çalışmalar katıldım, pek çok radyo ve televizyon programında geleneksel sıra gecesi geleneğini anlattım. Bu nedenle Sıra gecesi ile ilgili birkaç söz söylemek hakkını kendimde görüyorum.
Her şeyden önce sıra gecesi sadece müzik demek değildir. Müzik gecenin sadece bir bölümüdür. Bazı sıralarda müzik hiç yoktur. Sıra gecesi esas olarak, sohbettir, muhabbettir, yardımlaşmadır, dayanışmadır, kültür, sanat, edebiyat, yerine göre memleket meselelerinin konuşulduğu, mahalli yemeklerin sunulduğu, geleneksel oyunların oynandığı gecelerdir.
Müziğe meraklı insanların gezdiği sıra gecelerinde makam geleneğine uygun müzik icra edilir. Gençler usta-çırak geleneği içinde bu gecelerde müziği öğrenir. Bu nedenle sıra geceleri bir halk konservatuarıdır.
Pek çok meslek grubundan sıra gezenler, kendi aralarında ve kendi zevkleri için müzik yapar. Müzik yaparken sanat ve geleneklere bağlılık ön plandadır. Pek çoğunu esas mesleği müzisyenlik değildir. Esas mesleği esnaf, tüccar, çiftçi, memur, doktor, avukat olan ve zevk için çalan veya söyleyen bu kişiler, başka bir sıraya, bağ, bahçeye davet edildiklerinde, ev sahibi bu kişilere hürmet eder, yemek, tatlı, meyve gibi ikramında bulunur. Müzik icra eden bu kişiler para almaz. Para teklif edilmesi hakaret sayılır.
90’lı yıllardan sonra televizyon müzik programlarında, belgesellerde, dizilerde, sinema filmlerinde Sıra Gecesi, müzik yönü ile ön plana çıktı. Sıra gecelerindeki ahengi, yanık türkü ve hoyratları halk sevdi. Böylece Sıra Gecesi yurt içinde ve yurt dışında tanındı. Bunun üzerine Urfa’ya gelen misafirler Sıra Gecesine katılmak istedi. Böylece birer birer Sıra gecesi ekipleri ortaya çıktı.
Bugün Şanlıurfa başta olmak üzere pek çok ilde 50 ‘nin üstünde sıra gecesi ekibi vardır. Bunların içinde icra yeteneği yönü ile yetersiz olanlar olsa da, pek çoğu işlerini laiki ile yapmaktadır. Yurt içi ve yurt dışındaki konserlerde, düğünlerde, otellerde, konuk evlerinde program yapmaktadırlar.
Sıra Gecesi müzik guruplarının işi, Geleneksel Urfa Mahalli müziği ile popüler ve arabesk parçaları icra ederek, insanları eğlendirmek ve hoşça vakit geçirmelerini sağlamaktır. Bu ekipler icra ettikleri müzikle, davul şowları ile izleyenleri coşturur, coşan misafirler kendileri piste atarak doyasıya oynar, halay çeker, göbek atar, eğlenir, mesut mutlu şekilde mekandan ayırılır. Gittiği yerde de “öyle bir eğlendik ki” diye söze başlar ballandıra ballandıra anlatır. Onları dinleyene eğlence meraklıları da fırsatını bulunca sıra gecesi adıyla yapılan eğlenceye katılmak üzere Urfa’ya gelir. İşletme sahibi memnun, müzik ekibi memnun, müşteri memnun olduğu için, bu döngü böylece devam eder.
Devlet korosunun fonksiyonu, görevi, işlevi, muhatabı, icra şekli “Sıra gecesi guruplarından” tamamen farklıdır. Koro, eğlence müziği yapmaz. Repertuarını sanat yüklü eserlerden seçer, repertuarında sadece geleneksel eserler değil, ülkenin her yöresinden türküler vardır. Ülkenin her yöresinden seslendirdiği türkülerle Urfa’yı tanıştırır, Urfa türkülerini de başka yörelerle tanıştırır.
Devlet memuru olarak, sahnede devleti temsil eder, bu nedenle repertuarına, kıyafet seçimine, sahnede davranışına dikkat eder. Sıra gecesi ekibindeki bir davulcunun, sahnenin ortasına çıkması, davulun ipini ağzına alarak dönmesi veya davulunu üstünde ateş yakarak show yapması, dinleyenlerin seyredenlerce hoş karşılanır, ona bahşiş verilir. Fakat koroda davul çalan biri sahnede bunları yapmaz. Yapsa da hoş karşılanmaz. Şefleri buna müsaade etmez.
Yine, Sıra Gecesi solistlerinin, dinleyicilerden gelen istekleri karşılamak, pop, arabesk, özgün müzik her türlü eseri seslendirmek, işlerinin gereğidir. Çünkü gelen müşteriyi memnun etmek, gerek işletme sahibi, gerekse müzik gurubunun asli görevidir. Devlet sanatçısını dinlemeye gelen müşteri değil, müzik meraklısıdır. Günlerce yaptığı provalar sonucunda sahne alan sanatçı müziğini icra eder, dinleyicisi de onu alkışlar ve çiçek vererek tebrik eder.
Yani piyasada müzik icra eden Sıra gecesi ekipleri ile Devlet korosunun işlevi, amacı, icra şekli, muhatabı farklıdır. Toplumda “Sıra gecesi müzik gurubuna da ihtiyaç vardır” Devlet korosuna da ihtiyaç vardır Yani “Şeb” de lazımdır, “Şeker” de lazımdır. Yani Şeb’le, Şekeri karıştırmamak gerekir. Kanattimce bu isim değişikliğ ile “Şeble Şeker biribirine karıştırılmıştır.
“Devlet” toplumun her kesiminde saygı duyulan bir anlam ifade eder, bakımdan başında “Devlet” bulunan kişilere, kurumlara, halk sayğı duyar, örneğin bir devlet adamı gördüğünde şapkasını çıkarır önünü ilikler. Onun için Devlet Adamı, Devlet Sanatçısı, Devlet Tiyatrosu önemlidir.
Başından “Devlet kelimesini çıkarırsanız o kişi veya kurum önemini kaybeder. Devlet Korosundan ”Devlet” çıkarıldığı için kanaatimce koronun önemi yok edilmiştir.
Koronun isminden “Türk” kelimesi çıkarılmıştır. Bunun, bazı kurumlardan T.C. ibaresinin kaldırılması, “Türküm Doğuyum” diye başlayan andın okullardan kaldırılması gibi pek çok uygulamada gördüğümüz, son yıllardaki bir anlayışın, tezahürü olduğunu düşünüyorum. Bu nedenle koro isminden “Türk” kelimesinin çıkarılmasını bir kesimde rahatsızlık yaratırken bir kesimde de memnuiyet yaratacaktır.
Korolar kuruldukları yerin müzik anlayışları göz önüne alınarak dizayn edilmişti. Bu nedenle kuruluş kanunlarında Halk müziği, sanat müziği, tasavvuf müziği koroları şeklinde isimlendirilmişti. Sanatçıları bu ayrıma göre alınmış yıllardır icraları da buna göre yapılmakta idi. Koronun isminde “halk müziği” kelimesi de çıkarılarak koronun vasfı da değiştirilmiş oldu.
Netice olarak; Bir Urfalı olarak, Yıllarca sıra başkanlığı yapmış ve “Şanlıurfa Sıra Gecesi” kitabını yazan biri olarak Sıra Gecesinin ne olduğunu gayet iyi biliyorum. Ve diyorum ki; Sıra Gecesi müzik gurupları ile Halk Müziği Korosunun kuruluş amaçları, çalışma konuları, görevleri, repertuvarları, icra şekilleri, muhatapları farklıdır. Bu nedenle Şanlıurfa’daki Devlet Türk Halk Müziği Korosunun isminin “Şanlıurfa Sıra Gecesi Müzik Topluluğu” olarak değiştirilmesi uygun değildir. Umarım bu yanlıştan dönülür. Kendisine yakışan “Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği Topluluğu “ ismi ile görevine devam eder.
03 Nisan 2021/ Abuzer AKBIYIK/ www.abuzerakbiyik.com.tr
Yazının kaynak: http://www.abuzerakbiyik.com.tr/author_article_detail.php…
